Kısa Özet: Anksiyete; yaklaşan bir tehdide karşı hissedilen kaygı, korku ve huzursuzluk tepkisidir. Günlük yaşamı belirgin biçimde etkilediğinde anksiyete bozukluğu olarak değerlendirilir. Bu rehberde belirtiler, nedenler, türler, tedavi seçenekleri ve kendine yardım stratejilerini bulacaksın.

Bu içerik bilgilendirme amaçlıdır; tanı ve tedavi yerine geçmez.İçindekiler

1. Anksiyete nedir?
2. Anksiyete belirtileri
3. Anksiyete krizi (panik atak) belirtileri
4. Nedenleri ve risk faktörleri
5. Anksiyete bozukluklarının başlıca türleri
6. Tanı (değerlendirme) nasıl konur?
7. Tedavi yöntemleri
8. Kendine yardım önerileri
9. Ne zaman profesyonel yardım alınmalı?
10. Sık Sorulan Sorular

Anksiyete nedir?

Anksiyete, bedeni ve zihni olası tehlikelere hazırlayan doğal bir uyarı sistemidir. Kısa süreli ve duruma uygun kaygı işlevseldir; ancak şiddeti, süresi ve tetiklendiği durumlar günlük yaşamı etkiliyorsa bir anksiyete bozukluğundan söz edilebilir.İlgili içerikler:

• BDT Nedir? (Bilişsel Davranışçı Terapi)
• Yetişkin terapisti: süreç ve SSS
• İş stresi ve mobbing ile baş etme
• Psikoloji yazıları arşivi

Anksiyete belirtileri

Bilişsel/Duygusal

• Aşırı endişe, huzursuzluk
• Felaketleştirme, zihin okuma
• Odaklanma güçlüğü, irritabilite
• Olumsuz otomatik düşünceler

Fizyolojik

• Çarpıntı, nefes darlığı
• Terleme, titreme
• Kas gerginliği, baş/boyun ağrısı
• Mide rahatsızlığı, bulantı

Davranışsal

• Kaçınma, erteleme
• Güvence arama, kontrol etme
• Aşırı hazırlık, kaçış davranışları

Anksiyete krizi (panik atak) belirtileri

Panik atak genellikle dakikalar içinde hızla yükselen yoğun korku/kaygı dalgasıdır. Yaygın belirtiler:

• Şiddetli çarpıntı, göğüs sıkışması
• Boğulma hissi, nefes alamama
• Baş dönmesi, uyuşma/karıncalanma
• “Kalp krizi geçiriyorum/öleceğim” düşüncesi
• Gerçekdışı hissetme (derealizasyon) ya da kendinden kopma (depersonalizasyon)

Belirtiler tıbbi durumlarla karışabilir. Yeni, şiddetli veya açıklanamayan belirtilerde tıbbi değerlendirme gerekir.

Nedenleri ve risk faktörleri

• Biyolojik: Genetik yatkınlık, duyarlı sinir sistemi
• Psikolojik: Bilişsel çarpıtmalar, mükemmeliyetçilik, kontrol ihtiyacı
• Çevresel: Travmalar, kronik stres, iş yükü/mobbing, ilişkisel çatışmalar
• Yaşam tarzı: Uyku düzensizliği, yüksek kafein/nikotin, hareketsizlik

Anksiyete bozukluklarının başlıca türleri

• Yaygın Anksiyete Bozukluğu (GAD): Günlük konulara dair aşırı ve kontrolü zor endişe
• Panik Bozukluk: Tekrarlayan panik ataklar ve atak beklentisi
• Sosyal Anksiyete Bozukluğu: Olumsuz değerlendirilme korkusu
• Özgül Fobi: Belirli nesne/duruma karşı yoğun korku
• Agorafobi: Kaçmanın zor olacağı/yardımın ulaşamayacağı ortamlardan kaçınma
• Ayrılma Anksiyetesi: Bağlanılan kişilerden ayrılmaya yönelik yoğun kaygı (erişkinlerde de görülebilir)
• Sağlık Kaygısı/Anksiyetesi: Bedensel belirtileri ciddi hastalık sanma eğilimi

Tanı (değerlendirme) nasıl konur?

Tanı; klinik görüşme, semptom öyküsü ve gerekirse ölçekler ile konur. Benzer belirtilere yol açabilecek tıbbi durumlar dışlanmalıdır. Değerlendirme, yetkin bir ruh sağlığı uzmanı/psikiyatrist tarafından yapılır.

Tedavi yöntemleri

Psikoterapi

• Bilişsel Davranışçı Terapi (BDT): Düşünce–duygu–davranış döngüsünü hedefler; maruz bırakma, bilişsel yeniden yapılandırma ve beceri eğitimi içerir. BDT’yi detaylı incele.
• Farkındalık temelli yaklaşımlar: Nefes, gevşeme, dikkat odağı çalışmaları
• Psikoeğitim: Tetikleyicileri tanıma, nüks önleme planı

Psikiyatri ve ilaç tedavisi

Orta–ağır belirtilerde veya eş tanılarda psikiyatri ile işbirliği gerekebilir. İlaç kararı psikiyatrist tarafından klinik değerlendirmeye göre verilir.

Yaşam tarzı düzenlemeleri

• Uyku hijyeni, düzenli fiziksel aktivite
• Kafein/nikotin azaltma, dengeli beslenme
• Stres yönetimi ve zaman planlama

Kendine yardım önerileri

• Temel nefes egzersizi: 4 sn nefes al–4 sn tut–6 sn ver (5–10 tur)
• Düşünce kaydı: Tetikleyici–düşünce–duygu–davranış–alternatif düşünceyi yaz
• Adım adım maruz kalma: Kaçınılan durumu küçük adımlarla çalış
• Planlı aktivasyon: Günlük programına keyif/başarı getiren etkinlik ekle
• Güvence aramayı azalt: Kısa vadeli rahatlama, uzun vadede kaygıyı besler

Ne zaman profesyonel yardım alınmalı?

• Belirtiler haftalarca sürüyor ve iş/okul/ilişki işlevselliğini etkiliyorsa
• Panik ataklar tekrarlıyor veya atak beklentisi günlük yaşamı sınırlıyorsa
• Uyku, iştah, enerji ve motivasyonda belirgin düşüş varsa
• Kendine zarar düşünceleri varsa (acil durumlarda 112)

Randevu ve süreç için Yetişkin terapisti sayfasını ziyaret edebilir ya da İletişim bölümünden yazabilirsin.

Sık Sorulan Sorular (SSS)

Anksiyete normal midir?

Evet. Kısa süreli ve duruma uygun kaygı normaldir. İşlevselliği bozduğunda değerlendirme gerekir. “Anksiyete krizi” ile “panik atak” aynı şey mi?

Gündelik dilde benzer anlamda kullanılır; panik atak, kısa sürede zirve yapan yoğun korku/kaygı dalgasıdır. Anksiyete kendiliğinden geçer mi?

Hafif düzeyde geçebilir; ancak sık tekrarlayan ve işlevi bozan belirtilerde profesyonel destek önerilir. BDT mi, ilaç mı?

Hafif–orta vakalarda BDT ilk seçenek olabilir. Orta–ağır belirtilerde psikiyatri ile birlikte değerlendirilebilir. Ne kadar sürede düzelme görülür?

Kişiden kişiye değişir; düzenli terapi ve ev ödevleriyle ilk haftalarda belirgin iyileşme görülebilir.

Randevu & İletişim

Anksiyete ile ilgili soruların ve görüşme taleplerin için İletişim sayfasını kullanabilirsin. Online görüşme seçenekleri ve süreç bilgisi için yetişkin terapisti sayfasını ziyaret et.

Not: Acil risk durumlarında 112’yi arayın.