Günümüzde teknoloji hayatımızın ayrılmaz bir parçası. Çocuklar da bu değişimden en çok etkilenen gruplardan biri. Araştırmalar, özellikle son yıllarda ekran süresinin artmasıyla birlikte çocuklarda dikkat dağınıklığı ve odaklanma sorunlarının daha sık görüldüğünü ortaya koyuyor (American Academy of Pediatrics, 2016). Ancak önemli bir noktanın altını çizmek gerekir: Her dikkat dağınıklığı, Dikkat Eksikliği Hiperaktivite Bozukluğu (DEHB) anlamına gelmez.

Ekran Süresi Çocukların Dikkatini Nasıl Etkiliyor?

Tablet, telefon ve bilgisayar gibi cihazların yaygınlaşması, çocukların gün içerisinde saatlerce ekrana bakmasına yol açıyor. Amerikan Pediatri Akademisi’ne göre, 2–5 yaş arası çocuklarda günlük ekran süresi bir saati geçmemeli. Buna rağmen pek çok çocuk günün büyük bölümünü ekran başında geçiriyor.

Uzmanlara göre uzun süreli ekran kullanımı:

      •     Çocuğun dikkat süresini kısaltıyor.

      •     Uyku düzenini olumsuz etkiliyor.

      •     Akademik başarıyı düşürüyor.

      •     DEHB benzeri belirtilerin ortaya çıkmasına zemin hazırlıyor (Christakis, 2004).

Buradaki en kritik ayrım ise şu: Ekran süresinin fazla olması DEHB nedeni değil, fakat dikkati toparlama becerisini zorlaştıran önemli bir çevresel faktördür.

“iPad Çocukları” Nedir?

Son yıllarda “iPad çocukları” kavramı sıkça gündeme geliyor. Bu ifade, bebeklikten itibaren tablet, telefon ya da televizyon gibi ekranlı cihazlara maruz kalarak büyüyen nesli tanımlamak için kullanılıyor.

Bu çocuklar, yemek yerken, uyumadan önce ya da sakinleşmek için sürekli ekranla vakit geçiriyor. Dolayısıyla sürekli hızlı ve renkli uyaranlara alışan beyin, günlük yaşamın daha sakin ve yavaş akan durumlarını sıkıcı bulabiliyor. Bunun sonucu olarak da dikkat süreleri giderek kısalıyor.

Ancak bu tabloya bakıp her çocuğa “DEHB var” demek doğru değildir. Çünkü DEHB, sadece ekran süresine bağlı ortaya çıkan geçici bir durum değil, nörogelişimsel bir bozukluktur.

DEHB Tanısı Nasıl Konur?

DEHB tanısı, yalnızca ebeveyn gözlemleriyle konulamaz. Uzmanlar, tanı sürecinde şu kriterleri dikkate alır (American Psychiatric Association, 2013):

      •     Belirtilerin birden fazla ortamda (ev, okul, sosyal ilişkiler) gözlemlenmesi.

      •     Semptomların en az 6 ay boyunca devam etmesi.

      •     Çocuğun günlük yaşamını ve işlevselliğini olumsuz etkilemesi.

      •     Öğretmen raporları, psikometrik testler ve gelişim öyküsü gibi çok yönlü değerlendirmeler.

Dolayısıyla hareketli ya da dikkati dağınık bir çocuk, otomatik olarak DEHB tanısı almaz. Doğru tanı için mutlaka bir çocuk ve ergen ruh sağlığı uzmanına başvurmak gerekir.

Ebeveynler İçin Öneriler

      •     Ekran süresini sınırlayın: 2 yaş altı çocuklarda ekran önerilmez; 2–5 yaş için ise en fazla 1 saat kaliteli içerik.

      •     Alternatif etkinlikler sağlayın: Kitap okuma, oyun, spor ve sanat aktiviteleri dikkat gelişimini destekler.

      •     Rol model olun: Ebeveynlerin kendi ekran süreleri de çocukların alışkanlıklarını doğrudan etkiler.

      •     Gerekirse profesyonel yardım alın: Belirtiler yoğun ve süreklilik gösteriyorsa bir uzmana danışın.